Toxoplazma Gondi doğada oldukça yaygın olarak bulunan hücre içi bir parazittir. Bağışıklık sistemi iyi olan insanlarda hastalık kendi kendini sınırlar ve sıklıkla önemli klinik sonuçlara yol açmaz. Ancak gebelikte geçirilen enfeksiyonun fetüste kalıcı sakatlıklara ve ölümlere yol açma riski olduğundan önemlidir.
Ana kaynağı kedilerdir. Kedi parazit ile enfekte olduğu zaman, kedinin bağırsak sisteminde parazit çoğalır ve ookist denen yumurtalar oluşturur. Enfekte kediler yaklaşık 10-14 gün boyunca günde milyonlarca paraziti dışkılama yoluyla toprağa bırakır. Ookistler oldukça dayanıklı organizmalardan ve toprakta bir yılı aşkın süreyle yaşayabilirler. Kedi dışkısıyla toprağa yayılan ookist formundaki parazit diğer hayvanlar ve insanlar için enfeksiyon kaynağıdır. İnsanlar ve diğer hayvanların ookisti alması sonucu kas ve beyin dokusunda oluşan doku kistleri yaşam boyunca kalıcıdır.
Gelişmiş ülkelerde maternal enfeksiyonun en önemli kaynağı, az pişmiş veya çiğ et tüketilmesidir. Enfekte toprakla kontamine olmuş sebze ve meyvelerin iyi yıkanmadan tüketilmesi ve kedi dışkısıyla kontamine olmuş toprakla temas etmekte önemli enfeksiyon kaynaklarıdır.
Toksoplasma gondii paraziti ile önceden karşılaşmış ve bağışıklık geliştirmiş kadınların oranı ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Kontamine su ve toprakla teması fazla olan , çiğ et tüketimi yaygın olan tropikal bölgelerde bu oran % 80’lere kadar ulaşmaktadır. Ülkemizde son yapılan çalışmalarda kadınların yaklaşık % 20-30’u daha önce bir şekilde parazitle karşılaşmış ve bağışıklık geliştirmiştir.
Akut maternal enfeksiyon 1000’de 1 ila 8 oranında görülür.
Enfeksiyondan Korunmak İçin Yapılması Gerekenler Nelerdir?
- İçme suyunun temiz olmasına dikkat edilmelidir.
- Toprakla uğraştıktan sonra el hijyenine dikkat edilmelidir.
- Tüketilen sebze ve meyvelerin çok iyi yıkanması gereklidir.
- Az pişmiş ve çiğ et tüketilmemelidir. Et ile temas eden mutfak malzemeleri çok iyi temizlenmelidir.
- Ete elle temas edilmemeli, edilirse eller çok iyi yıkanmalıdır.
- Et tüketilmeden önce yüksek ısıda pişirilmeli veya en az 24 saat dondurulmalıdır.
Akut maternal enfeksiyonun belirtileri nelerdir?
Akut enfeksiyon sıklıkla asemptomatik seyreder. Görülen semptomlar sıklıkla ateş, terleme, kas ağrıları, faranjit ve ciltte döküntü gibi nonspesifiktir. Bazı hastalarda özellikle boyundaki lenf bezlerinde şişlik görülebilir.
Fetal Enfeksiyon
Fetal enfeksiyon parazitin plasentadan fetüse geçmesi ile oluşur. Anne ne kadar geç gebelik haftalarında enfekte olursa, parazitin fetüse geçme olasılığıda artar. Örneğin, 13. Gebelik haftasında fetüse geçme riski % 13 iken 36. Gebelik haftasında bu oran % 70’lere çıkar. Fetüse geçme riski gebelik haftası arttıkça artsada, fetüste gelişecek sakatlık riski erken gebelik haftasında geçirilen enfeksiyon sonrası çok daha fazladır. 13. Haftada fetüste semptom gelişme riski % 61 iken, anne 36. Gebelik haftasında enfekte olduğunda fetüste hastalık oluşma riski % 9’dur.
Konjenital Fetal Enfeksiyonun Ultrason Bulguları Nelerdir?
Fetal enfeksiyon gelişmesi durumunda ultrasonda bazı bulgular görülebilir. Ancak ultrasonografide görülen bulgular tüm konjenital enfeksiyonlarda görülebilen türden olup toksoplasmaya özel değildir.
En sık görülen anormallikler, beyin dokusunda kalsifikasyonlar ve lateral ventriküllerde genişlemedir. Ayrıca bağırsaklarda ekojenite artışı, karaciğer ve dalakta büyüme ve kalsifikasyonlar, karında, akciğer ve kalp etrafında sıvı birikmesi, gelişme geriliği, fetüste yaygın sıvı toplanması, plasentada kalınlaşma veya fetal ölüm görülebilir.
Ultrasonografik bulgular enfeksiyon gelişen fetüslerin yhepsinde görülmez. Ultrasonda anormal bulgular olması bebekte kalıcı sakatlık olacağını kesin olarak göstermez.
Maternal Enfeksiyon Tanısı Nasıl Konulur?
Toksoplasma enfeksiyonundan şüphelenildiği durumlarda serolojik kan testleri tanıda yardımcıdır.
Akut enfeksiyon durumunda IgM antikorları yaklaşık 1 hafta içinde kanda yükselir ve daha sonra giderek azalarak kaybolur. Ancak bazı bireylerde IgM antikorları aylarca hatta yıllarca yüksek kalabilir. Enfeksiyon sonrası 2 hafta içinde IgG antikorları yükselmeye başlar ve hayat boyu pozitif olarak kalır.
Kanda IgM antikorları negatif olması durumunda akut enfeksiyon yoktur.
IgM (+), IgG (-) olması akut enfeksiyon olduğunu düşündürür.
Bazen yapılan kan testinde IgM ve IgG aynı anda pozitif olabilir. Bu durumda yakın zamanda geçirilmiş veya eski eski enfeksiyon ayırımını yapmak için avidite testi istenir. Yüksek avidite en az 4 ay önce geçirilen enfeksiyonun göstergesidir.Düşük avidite 4 ay içinde geçirilmiş akut enfeksiyonu düşündüren bir sonuçtur.
Fetal Enfeksiyon Tanısı Nasıl Konur?
Akut maternal enfeksiyon düşünülen gebelerde 18. Gebelik haftasından sonra amniyosentez işlemi yapılarak, amniyon sıvısında parazit PCR yöntemi ile araştırılarak fetal enfeksiyon tanısı konulabilir.
Konjenital Enfeksiyonu Engellemek İçin Annenin İlaç Tedavisi;
Akut enfeksiyon tanısı konulan gebelere hemen spiramycin isimli antibiyotik tedavisi başlanır. Tedavinin bebeğe parazitin geçişini azalttığı yönünde veriler mevcuttur. 18. Hafta sonrasında yapılan amniyosentez ile fetal enfeksiyon tanısı konulursa fetal enfeksiyonun şiddetini azaltmak için farklı antibiyotik tedavileri başlanabilir.